Liberal kateşizmi
"Bugünler de ise başka tür bir kateşizmi türüyle karşı karşıyayız. Neçayev’in aceleci, maceracı ama soylu düşüncelerine karşı, bu kateşizm türü sınırlılığın, yüzeyselliğin amiyane bir biçimde ifadesinden başka bir şey değil. Özellikle Venezuela’da Maduro iktidarına karşı gerçekleşen “Amerikancı darbe girişiminin” ardından başlayan sağlı-sollu “demokrasi korosunun” apaçık bir liberal kateşizmi örneğini bize göstermiş oldu."
Hristiyanlık, tıpkı diğer Semavi dinler gibi, bugüne değin en yaygın propaganda mekanizmalarını kuran inançların başında geliyor. Hristiyanlığın bu yaygın propaganda yöntemlerinden biri de kateşizmdir. Kateşizm, öğretinin soru-cevap yoluyla kişiye belletilmesi yolu olup, dogmatik ve sınırlandırıcı yapısıyla uzun süre “yaygın” bir bicimde kullanıldı.
Kateşizm tipi bir aktarım yöntemini modern sosyal ilişkilere ve siyasete uyarlamaya çalışanlardan biri ise Rus devrimcilerinden olan Sergey Neçayev’di. Neçayev Rusya’da devrimci hareketin ilk oluşum dönemlerinde etkili olsa da, yöntemleriyle tepkileri de üstüne çekmişti. Ancak asıl ilginci, “Devrimcinin Kateşizmi” isimli kitabıydı.[1] Tutkulu bir devrimci olan Neçayev, başvurduğu yöntemler ile sosyal gelişmenin ve onun teorisinin farkında değildi. Ama kuşkusuz bu anlayış daha sonrasında “farklılaşarak” kendine başka bir yatak bulmuştu.
Bugünler de ise başka tür bir kateşizmi türüyle karşı karşıyayız. Neçayev’in aceleci, maceracı ama soylu düşüncelerine karşı, bu kateşizm türü sınırlılığın, yüzeyselliğin amiyane bir biçimde ifadesinden başka bir şey değil. Özellikle Venezuela’da Maduro iktidarına karşı gerçekleşen “Amerikancı darbe girişiminin” ardından başlayan sağlı-sollu “demokrasi korosunun” apaçık bir liberal kateşizmi örneğini bize göstermiş oldu.
Bu sağlı sollu koronun açık liberali de var, ulusalcısı da…. Hepsi de “benzer bir akıl yürütme” çerçevesinde süreci açıklamaya çalışıyorlar. Ancak bu koronun gözden kaçırdığı şey; Dünya’daki kutuplaşmanın “demokrasi ve diktatörlük” arasında olmadığı. Venezuela örneği, bu açıklamaların ezberini 20 yıl önce Chavez’in iktidara gelişiyle birlikte bozmuştu.
***
Ezberlerin nasıl bozulduğu başka bir yazının konusu. Dolayısıyla önce bu kateşizm türünü anlamak gerekiyor. Yöntemin kendi diliyle bu kateşizm türünü açalım. Liberal kateşizmine göre bazı sorular şöyle:
Soru 1: Tarihsel süreç mi vardır, anlık gelişmeler mi?
Cevap 1: Tarihsel süreçler, anlık gelişmelerden ibarettir. Dolayısıyla esas alınması gereken şey anlık gelişmelerdir. Tarihsellik ikincildir.
Soru 2: Olgulardan yargıya varmak mümkün müdür?
Cevap 2: Olgulardan yargılara varılamaz. Yargılar, olguları yaratır. Bizim çıkarlarımız için olumsuz olan her şeyin meşruluk kaynağı sorgulanmak zorundadır. Olgular rastgele bir biçimde yargıyı haklı çıkartmak için kavramlaştırılabilirler. Seçimler bazen meşruluğun kaynağı, bazen de “diktatörlüğün” tescillenmesidir. Süreç, anlardan oluştuğu için bu her zaman doğrudur.
Soru 3: Özgür yönetimin kaynağı nedir?
Cevap 3: Özgür yönetimin kaynağı, mülk sahibi sınıfların çıkarlarını koruyan yönetimdir. Bu yönetimin, seçimlerde propaganda aygıtının tüm nimetlerini eşitsiz bir biçimde kullanması, “özgürlüğün” teminatıdır. Eşitsizlik olmaksızın, özgürlük olamaz. Bu gerçeği tanıyan herkes ister atansın, ister seçilsin “özgür yönetimi” oluşturur. Bu anlamda ülkenin isminin Suudi Arabistan, Fransa ya İsrail olması fark etmez!
Soru 4: Uluslararası kamuoyu bir kriz anında nasıl tavır almalıdır?
Cevap 4: Uluslararası kamuoyu, bir kriz anına kadar “uzlaşı” kavramına başvurmalıdır. Eğer “uzlaşı” güç dengelerini “özgür dünyanın” aleyhine işlerse, o zaman “baskıya”, “tedbirlere”, “müdahaleye” başvurmalıdır. Liberal özgürlük, için katlanılması gereken bir zorunluluk.
Soru 5: Devlet aygıtı her zaman bir zorbalığı tasvir eder?
Cevap 5: Devlet aygıtı, yalnızca emekçilerin eline geçtiğinde ya da geçme potansiyeli taşıdığında zorbalığı ve bürokrasiyi temsil eder. Onun dışında, düzen ve uyum için yeterli sayıda uygulama gerçekleştirilmesi sorun olmaz. Liberal özgürlük tehdit altına girecek uyumsuzluk ortaya çıktığında uygulanacak baskı “meşru müdafaadan” sayılır.
Soru 6: Bir kriz anında sorunların çözümü nasıl sağlanır?
Cevap 6: Kriz anında çözümü sağlayacak tek şey piyasa güçleri ve borsalardır. Piyasalar ve borsalar düzensizlik gösterdiyse, devamlılığın sağlanması için devlet aygıtı ya da iktidarlar sürece müdahale edebilir. Bu durum “basit planlama” bile sayılsa, geçici olduğu için sorunsuzdur.
Soru 7: Piyasaların ebedi bir koruyucusu var mıdır?
Cevap 7: Piyasaların ebedi bir koruyucusu gene kendisidir. Ancak piyasalar kendini koruyamazsa, 50 yıldızlı bayrak, ABD, devreye girebilir.
***
Liberal kateşizminin sorularını daha da arttırabiliriz. Hatta bazı durumlarda, olasılık formülleri gibi, N üzeri N tane soru bile geliştirebiliriz ama akılda hep bir şey kalır: bu kendi içine kapalı açıklama türünün zamanı gelip geçmektedir.
Kendinde menkul her düşüncenin zamanı geçtiği gibi ya da doğmakta olan düşüncenin güçlülüğü gibi, tarihin saati kendini gösterecektir. [2]
Notlar
[1] Bu bir kitaptan çok, bir devrimciler örgütünün temel tüzüğüydü. Ancak bir dizi tespitiyle, “devrimin karakterinin Batı’dan farklı olduğu” vb. gibi, kendisinden sonra gelecek olan hareketleri de etkilemişti. Bu anlamda Neçayev’in kendisinden önceki kuşaktan olan anarşist Bakunin’den etkilenmesine şaşmamak gerekir.
[2] Burada ezeli bir vaktin var olduğu ve her günahın hesabının sorulacağı bir kırılma anı değil, gelmekte olan güçlü kasırganın belirtileri ortaya konulmaktadır.
