14 Ağustos 1956: Bertolt Brecht hayata gözlerini yumdu

1956 yılında hayatını kaybeden Bertolt Brecht’in eserleri, uluslararası platformlarda çokça ödül almış ve dünyanın saygısını kazanmıştı

14 Ağustos 1956: Bertolt Brecht hayata gözlerini yumdu

10 Şubat 1898’de doğan, asıl adı Eugen Berthold Friedrich Brecht olan ünlü şair, 20. yüzyılın en iyi şairi, oyun yazarı ve tiyatro yönetmeni olarak ün kazanmıştı. Eserleri uluslararası platformlarda çokça ödül almış ve dünyanın saygısını kazanmıştı.

Doğup büyüdüğü Ausburg, sanayinin hızla geliştiği bir burjuva kentiydi. Zengin bir aileden gelen Brecht bu kentteki kağıt fabrikasının müdürünün oğluydu. 1914-1915 yıllarında Augsburger Neueste Nachrichten gazetesinde şiir ve köşe yazısı yazmaya başlayan Brecht, edebiyata ilgisine rağmen liseyi bitirince Münih’te tıp okudu. 1. Dünya savaşının son yılında, 1918’de askere gitti ve askerde sağlık görevlisi oldu. Burada gördüğü açlık, yoksulluk ve sefaletten etkilenmeye başlayınca düşünceleri şekillendi ve savaş karşıtı duruşu belirginleşmeye başladı.

Brecht ilk oyunu olan Baal’ı 1918’de yazdı. 1919-1920 yıllarında Volkswille adlı gazetede yazarlık yaptı ve çok sert eleştiriler kaleme aldı.

Brecht’in ilk dönem oyunları dışavurumcu tarzdaydı. Henüz belli bir siyasi alt yapısı olmayan bu yapıtlarda daha sonradan geliştireceği tiyatro kuramının izlerini taşımıyordu. İlk şiirlerinde bile burjuva değerlerine karşı çıkan Brecht, balad türündeki ilk şiirlerinde, burjuva değerlerine duyduğu tiksintiyi dile getirmişti.

Almanya’yı sarsan büyük bunalım krizinden etkilenen Brecht daha sonra çıkış yolunun Marksizm olduğunu söylemiş ve bunu eserlerine yansıtmıştır. 1930’dan başlayarak “Öğretici Oyun” diye bir dizin çıkarıp topluma Marksizmi tanıtmıştır. Brecht, doğru olanı göstermek yerine çeşitli olasılıkları deneme ve belli durumlardaki davranışları eleştirme yolunu seçmişti. Kısa sürede bu tür soyut tartışmalardan uzaklaştı ve siyasal tutumunu doğrudan ortaya koyduğu bir yolda yürümeye başladı. Brecht artık sorunları soyut düzeyde ele almıyordu; eylem, iki insanın yazgısı çevresinde gelişiyordu. Almanya’nın o yıllarda iyice bozulan siyasal dengesi, yalnız düşünce düzeyinde mücadele vermenin anlamsızlığını ortaya koymuştu. Berlin Radyosu’nda ancak bir kez radyo oyunu olarak yayımlanabilen Jeanne d’Arc’ın ardından Brecht’in senaryosunu yazdığı, yönetmenliğini S. Dudow’un yaptığı Die kuhle Wampe (1932) adlı film de yasaklandı. 1933’teki Reichstag (Parlamento) yangınından hemen sonra da Brecht, ailesi ve birkaç arkadaşıyla birlikte Almanya’dan ayrılmak zorunda kaldı. 12 Ağustos 1956’da geçirdiği kalp krizinin ardından 14 Ağustos 1956’da hayata gözlerini yumdu…

Başarılı oyunlarından başka kuramsal yazılan ve uygulamada getirdiği yeniliklerle de 20. yüzyıl tiyatrosuna yön vermiş öncülerdendir. Aristotelesçi olmayan epik tiyatro anlayışıyla devrim yaratmış, çağdaş siyasal ve maddeci tiyatronun önde gelen temsilcilerinden olmuştur.

1956 yılında hayatını kaybeden Bertolt Brecht’in “Partiye Övgü” şiiri ise şöyledir:

 

PARTİYE ÖVGÜ

nedir parti
bir telefon mu arka odalarda çalan

kimdir parti
düşüncesi gizli
kararları bilinmez biri mi

parti biziz
sen, ben, hepimiz

parti senin içinde kardeş

parti kafandaki düşünce

sen nerde oturursan
orası onun evi

nerde sana saldırırlarsa
odur karşı koyan orda

odur gösteren bize gideceğimiz yolu
izleriz onu bizde senin gibi

bulamazsın doğru yolu
bizsiz yürüme

yolların en çıkmazıdır
bizsiz gidilen yol

bizden kopma sakın kardeş

belki biz yanılırız
belki sensin haklı
öyleyse kopma bizden

kafandan şunu çıkarma kardeş
dolambaçlı yoldan daha iyidir kestirme yol

bilirsen eğer sen bu yolu
bilir de göstermezsen bize
neye yarar bilgin senin

bilge kişi ol
ama yanyana ol bizimle
paylaş bizimle bilgini
kopma bizden kardeş
bizden uzaklaşma