Alev Doğan yazdı: Bir şarkıdan daha fazlası Strange Fruit

Bir şarkıdan daha fazlası: Strange Fruit Alev Doğan New York’lu, Amerikan Komünist Partisi üyesi Yahudi bir öğretmen olan, Abel Meeropol, Indiana’da linç edilerek öldürülen Afro-Amerikalı Thomas Shipp ve Abram Smith’in, Lawrence Beitler tarafından çekilen fotoğrafını gördüğünde, bu utançtan öylesine midesi bulanır ki, oturur Strange Fruit’in sözlerini yazar. Meeropol çoğunlukla şiirlerini bestelemek için başkalarına -özellikle Earl... View Article

Alev Doğan yazdı: Bir şarkıdan daha fazlası Strange Fruit

Bir şarkıdan daha fazlası: Strange Fruit

Alev Doğan

New York’lu, Amerikan Komünist Partisi üyesi Yahudi bir öğretmen olan, Abel Meeropol, Indiana’da linç edilerek öldürülen Afro-Amerikalı Thomas Shipp ve Abram Smith’in, Lawrence Beitler tarafından çekilen fotoğrafını gördüğünde, bu utançtan öylesine midesi bulanır ki, oturur Strange Fruit’in sözlerini yazar. Meeropol çoğunlukla şiirlerini bestelemek için başkalarına -özellikle Earl Robinson- başvurmasına rağmen, “Strange Fruit”i bizzat besteler.

Sayısız kere yorumlanmış bu şarkı, kendisi için yazılmadığı halde en çok Billy Holiday’in ağzından dinlenir. Vokal jazz’ın en önemli isimlerinden Holiday, Strange Fruit’i seslendirdiğinde henüz 24 yaşındadır. Yıllar sonra şarkıyı ilk söylediğinde aldığı tepkiyi şöyle anlatacaktır: “Şarkı bittiğinde herkes öylece donup kaldı. Öyle ki kimse alkışlayamadı. Sonra bir kişi gergin bir biçimde alkışlamaya başladı. Sonra da bütün salon…”

Çünkü sözler oldukça güçlü olmasına rağmen, dinleyenin kendisini güçsüz hissettirmektedir. Nasıl hissettirmesin ki, tek ‘şansızlıkları’ başka bir kıtada doğmak olan iki ‘insanın’, kendilerinden daha üstün olduklarını düşünen bir güruh tarafından hunharca linç edilerek, bir ağaçta ‘idam’ edilmeleri kendisine ‘insanım’ diyen herkesi elbet güçsüz hissettirir.

Bunda sözlerin ağırlığı kadar, Billy Holiday’in yorumunun da büyük payı vardır. Jazz aslında bütün enstrümanlara kendilerini gösterebilmeleri açısından en fazla yelpazeyi sunan müzik türüdür, vokal jazz ise, sesin bütün imkânlarını görebileceğimiz jazz türü… Bu imkanların fazlalığı, diğer müzik dallarından ziyade jazz’da sesin bir enstrüman olarak kullanılmasından kaynaklanmaktadır. Bilindiği gibi klasik şan tekniğinden farklı olarak, jazz’ın şarkı söyleme tekniği yorumcunun doğal sesi üzerine kuruludur.

Kadın vokal jazz’ın tarih dizinsel açıdan;  Cemetery Blues(1923),Saint Louis Blues(1925),Muddy Water(1927), Empty Bed Blues(1928),Nobody knows you when you’re down and out(1929) gibi şarkılarla jazz’ın gelişini ilan eden Bessie Smith başlayan birinci döneminin yükselişini, -sesini uyuşturucu ve alkole kaptırdığı 1945’lere kadar- temsil eden Billy Holiday’in, Strange Fruit yorumu yorumlar arasında o kadar çok sevilir ki, işçi sınıfının yönetmeni Ken Loach “ae fond kiss” filminde onun yorumuna yer verir.

Strange Fruit’in sözlerinin gücü ile Billy Holiday’in kırılganlığı müzik dünyasının en eşsiz karşılaşmalarından bir tanesidir birçok dinleyici için. En utanç dolu travmalardan bir tanesinin, en güzel tesadüfüdür.

Yolda, işte, evde, herhangi bir yerde, herhangi bir zaman diliminde çalınırsa kulağınıza, bir de bu tesadüfün bilinci ile dinleyin; bir ağacın dallarında yabancı bir meyve gibi sallanan o iki insan asılı kalsın aklınızda, aklımızda…

 

“Strange Fruit” sözleri

Southern trees bear strange fruit

Blood on the leaves

Blood at the root

Black bodies swinging in the southern breeze

Strange fruit hanging from the poplar trees

Pastoral scene of the gallant south

The bulging eyes and the twisted mouth

The scent of magnolia sweet and fresh

Then the sudden smell of burning flesh

Here is a fruit for the crows to pluck

for the rain to gather

for the wind to suck

for the sun to rot

for the tree to drop

Here is a strange and bitter crop

 

“Strange Fruit” Türkçe sözleri

“garip meyve”

güneyde ağaçlar bir garip meyve verir,

yaprağında kan, kökünde kan.

güney melteminde salınan siyah vücutlar,

bir garip meyve kavak ağacından sarkan.

görkemli güneyden bir kır manzarası,

şiş gözleri, pörtlek dudakları,

tatlı ve ferah manolya aroması,

ardından aniden yanık et kokusu.

işte meyve: didiklesin kargalar,

yağmur koparsın, rüzgâr götürsün

çürütsün güneş, ağaç düşürsün.

işte bir garip, acı mahsûl.

 

(not: amatör çeviri)