Iraz Yöntem yazdı: Rexx Sineması’nda Afife’nin Ruhu Var…

Iraz Yöntem, kapatılan Rexx sinemasının tarihine dair yazdı..

Iraz Yöntem yazdı: Rexx Sineması’nda Afife’nin Ruhu Var…

Bir tarihin daha sonuna geliniyor galiba… “Kadıköy’deki ‘Rexx Sineması’ kapanıyor” haberlerini gördüğümde içimden geçen ilk cümle bu oldu ne yazık ki…

Malum, bugüne kadar kapanan birçok sinemaya, tiyatro salonuna, kültür merkezine sahip çıkamadık (Belki de hiçbirine sahip çıkamadık desek daha doğru olur!). Sanki hiç bize –kamuya- ait olmamışlar gibi avuçlarımızın arasından yitip gitti bu kültürel varlıklar. Ya yerlerine alışveriş merkezleri dikildi, ya kocaman gökdelenler… Hep betonun ağırlığı altına gömüldüler. Ya da çürüsünler ve yok olsunlar diye zamanın zalim ellerine teslim edildiler…

rexx

Rexx (Reks) Sineması, benim kişisel tarihim içinde ayrı bir yere sahiptir: Üniversite yıllarımda Uluslararası İstanbul Film Festivali’nin sınav dönemlerime denk gelmesi sebebiyle hep kaçırdığım filmlerin açlığını İstanbul’a taşındığımda gidermeye çalıştığım ender adreslerden biridir benim için. Emek ve Alkazar sinemalarının şehrin ve tarihin hafızalarından silinmek üzere tedavülden kaldırıldığı zamanlarda bir sinemasever olarak sığındığım, Festival’in eksik kalan ruhunu tamamlamaya çalışıtığım belki de son sinema salonlarından biriydi. Şimdi düşünüyorum da, geriye bir tek Beyoğlu ve Atlas sinemaları kalıyor; ne acı…

Sadece bizlerin hafızaları ve anıları silinmiyor aslında kaybettiğimiz mekanlarla, kültürel bir tarih de unutturulmak isteniyor. Her şey ve her yer o kadar süratli bir şekilde değiştirilip dönüştürülüyor ki, geçmişi unutma hızımız da kat be kat artıyor.

Rexx Sineması’nın tarihine dönüp baktığımızda, aslında çok daha önemli bir sembolü olduğunu da yeniden hatırlamamız gerekiyor. Rexx Sineması, aslında Kadıköy’de varlığı bilinen en eski tiyatro salonu ‘Apollon Tiyatrosu’dur…Kadıköy Rum cemaati tarafından, Banker Zanni Stefanos Skilitçis’in bağışladığı arsa üzerine 1873 yılında yaptırılmıştır.

apollon tiyatrosuİlk ismi ‘Febüs’ olan Apollon Tiyatrosu, daha sonra ‘Hale Sineması’ adını almış ve genellikle ‘Kışlık Tiyatro’ olarak da anılmıştır. Yunanca kaynaklarda adı ‘Theatron Halkidonas’ (Kadıköy Tiyatrosu) diye geçen bugünün Rexx Sineması, Kadıköy’ün tiyatroları ve sinemaları arasında yeri bakımından en eskisidir.

Apollon Tiyatrosu’nun tiyatro tarihimiz açısından en büyük önemi ise, 1920 sonbaharında ilk Türk kadın oyuncu Afife’nin “Yamalar” piyesinde sahneye çıktığı tiyatro olmasıdır. O tarihe kadar sadece Ermeni kadın oyuncular sahneye çıkmaktaydı çünkü Türk kadınının sahneye çıkması din kurallarına aykırı kabul edilmekteydi. Fakat tabi ki –halkın büyük beğenisi ve talebine rağmen- baskılar sonucunda Afife’nin sahne macerası yarım kalmış bir hikayeye dönmüştür.

afifeAfife, ikinci piyesi “Tatlı Sır”ın ikinci perdesine çıkamamış, bir sonraki piyesi “Odalık” bittiğinde de tiyatronun emektarlarından Siroçkin tarafından tiyatrodan kaçırılmak zorunda kalmıştır. Tüm bunlar sonucunda Afife önce tutuklanmış, serbest bırakıldıktan sonra da Darülbedayi’deki görevine son verilmiştir. Sonra da bir daha hiç sahneye çıkamamış, 1941’de henüz 39 yaşındayken bir morfin bağımlısı olarak hayata veda etmiştir…

Hep derler ki:  “Afife, sahneye çıkmak için verdiği mücadeleyi nefsine karşı verememiştir…” Peki ya bizler kültür sanat varlıklarımızın korunmasına dair verdiğimiz çabaya rağmen hep yenilecek miyiz?…

Yararlanılan kaynak: “Geçmişten Günümüze İstanbul Tiyatroları III – Anadolu Yakası / Fakiye Özsoysal, Metin Balay / YKY”