Kara delikler ne kadar büyüyebilir?

Leicester Üniversitesi'nden astrofizikçiler, kara deliklerin sahip olabileceği azami kütleyi hesapladılar.

Pek çoğumuz herhangi bir şeyden 50 milyar tanesini bir arada düşünmeyi bile beceremeyecekken evrendeki en büyük kara deliğin alabileceği kütle olan 50 milyar Güneş kütlesi ise kuşkusuz daha da akıl almazdır. Leicester Üniversitesi’nden astrofizikçilerin hesaplamalarına göre bu kara deliklerin sahip olabileceği azami kütleyi gösteriyor. Bu kütle aynı zamanda kara deliklerin kendilerini sürdürmeleri için gereken galaktik yapıyı yok edecekleri sınırı da oluşturuyor.

50 milyar Güneş kütlesi evren boyutlarında bile fazlasıyla büyük. Ancak yine de bilinen en büyük süperkütleli kara delik olan S5 0014+81’in kütlesinin 40 Güneş kütlesine eşit olduğunu hatırlatalım.

Her kütlesel galaksinin merkezinde çok büyük bir gaz ve toz yığınının yanında bir süperkütleli kara delik de bulunuyor. Gaz kara deliği besliyor ve sürekli olarak kütlesinin büyümesini ve böylece kütleçekimsel gücünün artmasını sağlıyor. Bu güç ise galaksinin büyümesini ve bir yapı oluşturmasına imkan veriyor. Bunun, ışık ve karanlık arasında güzel bir ortak yaşam biçimi oluşturduğu söylenebilir.

Astrofizikçi Andrew King, astronomların genel olarak her galaksinin merkezinde bir süperkütleli kara delik olduğunu kabul ettiklerini yazarken şunları ekliyor: “Gözlemlenen kara delik kütleleri galaksinin merkez tekerindeki büyük ölçekli nitelikleriyle sıkı bir korelasyon içerisinde. Başlangıçta şaşırtıcı olan bu bağlantı, bir kara deliğin büyümesiyle birlikte salınan kütleçekimsel potansiyel enerjinin olağan maddeden enerji sağlamanın en etkin yolunu sunması ve potansiyel olarak galaksinin merkezi tekerinin istikrarını bozma ihtimalinden kaynaklanıyor.”

King’in hesapladığı azami sınır esasında gerçek bir azami sınır olmak yerine daha çok gözlemlenebilir ya da parlak bir süperkütleli kara delik için beklenebilecek sınırı ifade ediyor.

King’in hesaplamalarına göre, bir kara delik 50 milyar Güneş kütlesine ulaştığında galaksinin merkezi gaz tekerini ölümcül şekilde istikrarsızlaştırmasını beklememiz gerekiyor. Bu noktada, kara delik karanlığa teslim olup faal olmaktan çıkıyor. King, “Kara delikler ilkesel olarak kütlelerini, parlaklık yaratmayan diğer kara deliklerle birleşmek gibi yöntemlerle bu sınırın üzerine çıkartabilirler. Ancak hiçbir zaman bu yolla kütlelerini büyütemezler.” derken “Yine de kütleçekimsel mercekleme gibi başka yöntemlerle farkedilebilirler.” diye de ekliyor.

Dayanabilecekleri düzenli bir yiyecek kaynağı olmadığında kara deliklerin artık sonsuza kadar büyüyememelerinin kendisi dahi ilgi çekici. Evrendeki en uç olaylar bile bir çevrenin ürünü oluyorlar ve o çevreyle geri bildirim ilişkisi kuruyorlar. Hileye hiçbir yer yok.