Mercek

Ticaret Savaşı ve nedenleri

Dünyanın en büyük iki ekonomisi arasındaki ticari savaş bir süredir dünya gündemini işgal ediyor. ABD yönetimi, Çin’den ithal edilen 34 milyar dolar değerindeki 800’den fazla ürüne yüzde 25 ek gümrük vergisi uygulamaya resmen başladı...

11-07-2018 10:42

Can Aykaş

Kimi iktisatçıların 1929’daki Büyük Buhran’ın nedeni olarak gördüğü ve ABD’de liberal çevrelerin başarısız olacağını söylediği Ticaret Savaşları başladı. ABD, emperyalist hiyerarşideki değişmesi zor olsa da sürdürülebilir olmaktan çıkan konumunu korumak için Çin ve daha sınırlı olsa da Avrupa Birliği’ne karşı gümrük tarifelerini bir silah olarak kullanıyor.

Dünyanın en büyük iki ekonomisi arasındaki ticari savaş bir süredir dünya gündemini işgal ediyor. ABD yönetimi, Çin’den ithal edilen 34 milyar dolar değerindeki 800’den fazla ürüne yüzde 25 ek gümrük vergisi uygulamaya resmen başladı.

Seçim kampanyası boyunca Çin’e yönelik sert eleştiriler yapan ABD Başkanı Donald Trump, Çin’e yönelik hamlelerini seçim sonrası hayata geçirmeye başladı. İlk olarak geçtiğimiz ağustos ayında çelik ve alüminyum ticaretini mercek altına alan Trump yönetimi, ocak ayında güneş panelleri ve çamaşır makinalarına ek gümrük vergisi getirdi. Mart ayında ise çelik ve alüminyuma ek gümrük vergileri konuldu.

Bu önlemler, her ne kadar genel olsa da, sektörel olarak bakıldığında tüm bu önlemlerin Çin’e yönelik olduğu anlaşılıyor. Bu nedenle mart ayından itibaren taraflar ticaret savaşı ihtimalini dillendirmeye başladı. Çin, ABD’nin çelik ve alüminyum ürünlerine yönelik ek gümrük vergilerine cevaben, ABD menşeli 128 ürüne yüzde 15 ila yüzde 25 tarife getirilmesi kararını aldı. ABD ve Çin peş peşe gümrük vergilerini artırdı. Senato ve mecliste yalnızca Cumhuriyetçilerin değil, Demokratların da desteğini alan Trump, Çin’e karşı yürüttüğü politikalarda engelsiz bir şekilde ilerliyor.

Peki ticaret savaşı nedir? Çin ve ABD arasındaki ticaret savaşının sebebi nedir?

Ticaret savaşının genel sebepleri

Ticaret savaşı, bir ürünün iki ayrı ülkede farklı maliyetler ile üretilmesi ve bundan dolayı ortaya çıkan ticari dezavantajı engelleyebilmek amacıyla tercih edilen bir yol. Ticaret savaşları dünya tarihinde ülkelerin kendi üreticilerini ve iç piyasasını koruyabilmek adına sıkça tercih ettiği bir yöntem olduğunu da vurgulamak gerekir.

Ticaret savaşını oyuncak üretimi örneği ile ele alalım. ABD ve Çin’in oyuncak üreten ülkeler olduğunu ve her iki ülke için de oyuncak üretiminin maliyeti 3 dolar olduğunu düşünelim. Çin devleti, oyuncak üretimini teşvikler ile artırarak üreticiler için oyuncak üretimi maliyetini 2 dolara düşürmüş olsun. Bunun sonucunda Çin’in 2 dolara ürettiği ve ABD’ye ihraç ettiği oyuncaklar ABD pazarında ABD’nin 3 dolara ürettiği oyuncaklara göre daha çok tercih edilmeye başlanır.

Bu duruma önlem olarak ABD, Çin’den ithal edilen oyuncaklara 2 dolar ek gümrük vergisi getirir. Bu durumda ABD’nin ürettiği oyuncaklar ABD’de 3 dolara satılmaya devam ederken Çin’in ürettiği oyuncaklar ABD pazarında 2 dolar maliyet ve 2 dolar ek gümrük vergisi ile toplam 4 dolara satılmaya başlanır. Buna misilleme olarak Çin de ABD’den ithal ettiği başka bir ürüne bu şekilde gümrük vergisi uygular.

Bu misillemelerin sürekli hale gelmesi, hacmi ve miktarı gibi durumlar büyüdükçe iki ülke arasındaki durum ticari savaş haline gelir.

ABD ve Çin arasında yaşananlar

Bugün dünya genelinde devam eden en büyük ticaret savaşı bilindiği üzere Çin ve ABD arasında gerçekleşiyor. 200 milyar doları bulan karşılıklı ek gümrük vergileri ile süren ticari savaşın ne gibi etkileri olacağını göreceğiz. Yukarıdaki oyuncak örneğini de göz ününde bulundurarak ABD ve Çin arasındaki ticari savaşın 2018 yılı içinde atılan adımlarını inceleyelim.

16 Şubat: ABD Ticaret Bakanlığı, çelik ithalatına yüzde 24, alüminyum ithalatına yüzde 7,7 ek gümrük vergisi getirilmesini tavsiye etti.

22 Mart: Çin, ABD’den ithal edilen 3 milyar dolar değerindeki mallara ek gümrük vergisi uygulayacağını açıkladı. ABD Başkanı Donald Trump, aynı gün Çin’den ithal edilen ürünlere yönelik 60 milyar dolarlık ek gümrük vergisine yönelik planı duyurdu.

2 Nisan: Çin, ABD’den ithal edilen 128 ürüne yüzde 25 ek gümrük vergisi uygulayacağını açıkladı.

3 Nisan: ABD, 50 milyar dolarlık Çin malına yeni gümrük vergileri uygulanması konusunda öneride bulundu.

4 Nisan: Çin, buna karşılık olarak ABD’den ithal edilen 50 milyar dolar tutarındaki ürünlere ek gümrük vergileri konulmasını önerdi.

5 Nisan: ABD Başkanı Trump, 100 milyar dolar değerindeki Çin malına ek gümrük vergileri koymayı düşündüğünü açıkladı.

15 Nisan: Trump, Çin’den ithal edilen 34 milyar dolar değerindeki ürünlerin 6 Temmuz 2018’den itibaren yüzde 25 ek gümrük vergisine tabi tutulacağını söyledi. Çin aynı gün yeni vergilere ABD’den ithal edilen tarım ve sanayi ürünlerine uygulanacak yeni ek gümrük vergileriyle karşılık vereceğini açıkladı.

6 Temmuz: ABD ve Çin’in daha önceden duyurduğu ek gümrük vergileri, karşılıklı olarak yürürlüğe girdi. Tüm bunların ardında ise Trump 200 milyar dolarlık ek gümrük vergisi tehdidinde bulundu. Temmuz ayı sonunda ise 300 ürüne ek 16 milyar dolarlık bir vergi daha getirilmesi bekleniyor.

ABD’nin Dünya ile ticaret savaşı

Trump yönetimindeki ABD yalnızca Çin ile değil AB ile de bir ticaret savaşına girmiş durumda. ABD’nin çelik için getirdiği ek gümrük vergilerinden etkilenen AB de ABD’ye tepki vermeye hazırlanıyor. Bir ekonomi konferansında ‘‘Mesele, ticaret savaşı çıkıp çıkmayacağı değil, zira savaş çoktan başladı’’ saptamasını yapan Fransa Maliye Bakanı, ABD Başkanı’nı AB’ye yeni gümrük vergileri getirmemesi yönünde uyardı: “Yarım gümrük vergilerinde yeni bir artış olursa, mesela otomotiv sanayiine ek vergiler getirilirse, Avrupa’nın birleşik ve egemen bir güç olduğunu göstermek için birlik içinde güçlü tepki vermeliyiz. Saldırıya uğrarsak kolektif ve kararlı şekilde karşılık vereceğimiz bilinsin.” AB ile birlikte çelik vergilerinden etkilenen Meksika ve Kanada da ABD’ye tepki gösterdi. Ticaret savaşları ile ilgili “Ticaret savaşları iyidir ve kazanması kolaydır” ifadesini kullanan Trump’ın bu tutumu bir süre daha sürdüreceği görülüyor.