Mühendislik Mimarlık Öyküleri
2004, TMMOB’un 50. kuruluş yılıydı. Yapılan etkinliklerden birisi de “Mühendislik Mimarlık Öyküleri” başlığı altında bir kitap serisi yayınlamaktı...
2004, TMMOB’un 50. kuruluş yılıydı. Yapılan etkinliklerden birisi de “Mühendislik Mimarlık Öyküleri” başlığı altında bir kitap serisi yayınlamaktı. O zamanki başkan Kaya Güvenç öncülüğünde 2002 yılında başlayan çalışmaların sonucunda ilk kitap 2004 yılına yetiştirilmiş oluyordu. Üzerinden 15 yıl geçti, Güvenç’ten sonra TMMOB başkanı iki kez değişti ve 2018 yılında serinin sekizinci kitabı da basıldı. Neredeyse hiç aksamadan iki yılda bir kitap ve toplam 98 öykü. Kitapların bazılarının da bu süre içerisinde ikinci baskılarını yaptığını söylemeliyim.
Bu kitap serisinde çok şey bulmak olası. Kaya Güvenç’in belirttiği gibi, “öyküleri okurken mühendis ve mimarlarımızın geçmişteki serüvenine tanıklık etmekle kalmayıp, kalkınma tarihimizden de kesitler görüyorsunuz”.
Benim bu köşede bu kitap serisini tanıtmamın nedeni ise bilimle toplumun buluşmasının somut adımlarının bu öykülerde bulunması. Devrim otomobillerinden, Türkiye’nin ilk robotuna, uçak üretiminden, demir çelik tesislerinin, Sümerbank’ın kuruluşuna, çeşitli Ar-Ge anlatılarına kadar geniş bir yelpazeye yayılan konuların hemen hepsinde bilimin kalkınmadaki etkisini net, somut örneklerle görmek olası çünkü bahsedilen “makinelerin” yapılışında veya tesislerin kuruluşunda dışarıdan almak veya monte etmek yerine, deyim yerindeyse küçük çaplı icatlar yapılmış, ortaya çıkan her sorun bir makale konusu olabilecek denli bilimsel bilgi üretimiyle çözülmüş. Kitaplarda hep bağımsız olabilmek için sanayileşmek gerektiği, ancak bunun yine dışa bağımlı olmadan gerçekleştirilmesi gerektiği, bunun için de bilgi üretiminin zorunlu olduğu vurgulanmış.
Bunları yapabilmek için de biraz da cüretkâr olmak gerekiyor elbette. Tıpkı, toplu iğne bile yapamayan bir ülkede, olasılıkla çoğu otomobil kullanmayı bilmeyen 23 mühendisle, 129 günde, günün en ileri teknolojilerini içeren otomobil yapma cüretini göstermek gibi.
Bunları yapabilmek için biraz da çılgın olmak gerekiyor galiba. Doğru dürüst hiçbir ulaşım aracı yokken, uçak sanayi kurmaya kalkıp, hatta ihraç edip, hatta Gök Üniversitesi kurmaya kalkmak gibi.
Bunları yapabilmek için biraz da hayalci olmak gerekiyor. Ankara’nın özellikle en verimsiz alanını seçip, burada örnek bir çiftlik kurup, bölgenin en yeşil alanı haline getirmek gibi.
Biraz çılgın, biraz hayalci, biraz da cüretkâr ama çok sağlam bir bilimsel temelle de yetişmiş mühendis ve mimarların öyküleri, teknik ayrıntılara girmeden herkesin anlayacağı bir dille yazılmış. Tahmin edilebileceği gibi, Türkiye’nin sanayileşme ve kalkınma serüveni de izlenebiliyor öyküler boyunca.
Kalkınma deyince, sadece sektörel değil, aynı zamanda kültürel ve toplumsal kalkınmaya etkisi de anlatılmış. Örneğin, Sümerbank ile Nazilli’nin, TPAO ile Batman’ın, demir çelik tesisleri ile Ereğli ve Karabük’ün gelişmesi de izlenebiliyor. Buna yoktan var etme bile denilebilir.
Kimisi bu kitap serisi için kaleme alınmış özgün, kimisi daha önce başka yerde yayınlanmış öyküler, söyleşiler, tanıtımlar ve değerlendirmelerden oluşan sekiz kitaplık serinin ilk altı tanesinin koordinatörlüğünü Mahmut Kiper, diğer iki tanesininkini Nadir Avşaroğlu yapmış. Az bilinen ilginç olayların anlatıldığı, hak ettiklerinden daha az tanınan kişilerin tanıtıldığı bu serinin bence en büyük sorunu tekrarlara düşülmüş olması, bu da sanırım en baştan serinin sınırlarının çizilmemiş olmasından kaynaklanıyor. Olsun, bu kadar kusur kabul edilebilir sınırlarda.
Öyküler güzel ama ne yazık ki mutlu sonları yok. Planlı sanayileşme ve topyekûn kalkınma anlayışından serbest piyasanın insafına doğru hızlı bir dönüşümle neredeyse anlatılan tüm kurumlar özelleştirilmiş, kapatılmış veya kuruluş amaçlarından bütünüyle uzaklaştırılmış. Kamudayken bilim olan, özelleştirmeyle para olmuş. Sonu kötü de olsa bu öyküler bence iyi bilinmeli.
Gelelim bu seriye nasıl ulaşılacağına. TMMOB yayını bu kitapların kitapçılarda bulunmadığını öncelikle belirteyim. Sahaflarda tanesi 4-35 TL arası satılıyor ama tümünü aynı sahafta bulmak çok zor. En iyisi TMMOB Genel Merkezi’nden temin etmek. Ankaralılar doğrudan gidebilirse de (Selanik Caddesi 19/1) uzaktakiler için https://www.tmmob.org.tr adresinde hem diğer kitaplara bakma, hem de isteme seçenekleri var.
